DIR Floortime, çocuk gelişimini anlamak ve çocukların potansiyellerini en üst seviyeye çıkarmalarına yardımcı olacak desteği sağlamak için çocuğun bireysel farklılıklarını ve aile ile etkileşimini ele alarak inceleyen bir yaklaşımdır.
Her bireyin dünyaya gelirken doğuştan getirdiği duyusal farklılıklarını biyolojik/nörolojik temellerle açıklamış ve çocuğun gelişiminde bu farklılıkların önemine dikkat çekmiştir. Çocuğun ebeveyni ile kurduğu sevgi ve güven ilişkisini gelişimi oluşturan yapı taşlarından biri olarak görür. Bebeğin daha dünyaya geldiği andan itibaren çevresinde olup bitenleri diğerlerinin duygusal tepkileri yoluyla algılayıp anlamlandırdığını ve bu nedenle “keyif” içeren yaşantıların öğrenmeyi oluşturduğunun altını çizer. Bu nedenle erken çocukluktan itibaren oyunu bir araç haline getirerek çocuğun doğal yollarla öğrenmesinde ailenin rolünü vurgular.
DIR Floortime, farklı gelişim özellikleri olan bebek ve çocukların değerlendirilmesi ve desteklenmesi için çok boyutlu bir sistem sunar.
D (Developmental-Gelişim): Dr. Stanley Greenspan ve Serena Wieder tarafından geliştirilmiş özgün bir gelişim sınıflamasıdır. Bu gelişim sıralamasında çocuğun sadece fiziksel ya da sadece psikolojik gelişimi değil fonksiyonel ve duygusal gelişimi birlikte ele alınarak değerlendirme yapılmaktadır. Bu değerlendirmede çocuğun kronolojik yaşı (doğum yılı) değil gelişim seviyesinin nerede olduğuna göre bir yol izlenmesi hedeflenir. Gelişim pramidinin en alt seviyesi olan regülasyon (sakin kalma) ve ortak dikkatten üst gelişim basamaklarına doğru ilerlemeyi sağlamayı hedefler. Tanımlanan 6 gelişim basamağına göre değerlendirme yaparak tedavi programının da çerçevesi belirlenir. Bu nedenle floortime sadece oyun oynamaktan farklı, “plan ve hedefleri” olan bir terapi modelidir.
Bu gelişim basamaklarını kısaca özetleyecek olursak,
- Sakin kalma ve paylaşılmış dikkat
- Birliktelik ve etkileşim sağlama
- İki yönlü iletişim
- Sosyal problem çözme ve benlik algısı
- Temsili düşünme, dil ve duyguların gelişimi
- Mantık ve muhakeme, fikirler arası köprü oluşturma
I (Individual-Bireysel Farklılıklar): Her bireyin dünyaya geldiği andan itibaren çevresindeki uyaranları (görme, dokunma, işitme vd.duyular) alma, işlemleme ve bunlara karşılık uygun tepki oluşturma açısından farklılıkları vardır. Örneğin; bir bebek için peluş bir oyuncağa dokunmak keyif içeren bir yaşantıyken dokunsal hassasiyeti olan bir çocuk için annesinin elinde gördüğü oyuncak ağlamasına yol açabilir. Bireysel farklılıklar nedeniyle gelişimsel zorluklar yaşayan çocukların bu zorluklarının nedenlerini anlamak önceliklidir. Bu sayede sadece çocuğun görünen davranışına değil davranışının altında yatan nedenleri anlayarak, çocuğun güçlü yanlarını kullanarak zorlandığı alanlar için desteklemek mümkün olur.
-buyuk.jpeg)
R (Relationship based-İlişki Temelli): Çocuk dünyaya geldiği çevre ile etkileşim yoluyla gelişir. Bu etkileşimi sağlayan anne (ya da birincil bakım veren kişi), baba, diğer aile üyelerinin bebek ve/veya çocukla kurdukları ilişkinin niteliği onun gelişiminde önemli yer taşımaktadır. Ailenin duygusal özellikleri, kültürel özellikleri, sorunlarla başetme şekilleri, sosyal destek sistemleri gibi bir çok faktör, çocuğun gelişiminde olumlu ya da olumsuz etki yaratma gücüne sahiptir. Bu nedenle aile dinamiklerini doğru ele alarak çocuğa negatif etkisi olan özellikleri olumluya çevirmek, olumlu yanlarını da güçlendirmek gerekir. Örneğin; bireysel farklılık açısından dokunsal duyuya ihtiyaç duyan bir bebeğin annesine, gerektiğinde bebeğini sakinleştirmek için sarılmasının yararlı olacağını öğretmek floortime terapistinin hedefi olabilir.
DIR Floortime Modeli ile Değerlendirme
Bebeğin ve/ veya çocuğun gelişimini değerlendirirken bir takım standart testler, ölçekleri kullanılmadan gelişimi hakkında tespitler yapılır. Bunun için çocuk hakkında aileden detaylı bilgi alınarak başlanır. Değerlendirme sırasında çocuğun anne ile arasındaki ilişkisi gözlem yoluyla ele alınan bir başka bilgidir. Gözlem sırasında anne ve çocuk için farklı bazı formlar kullanılarak çocuklarına olan katkıları ya da yardım edilmesi gereken özellikleri belirlenir. Ayrıca çocuğun bulunduğu ortamda sakin kalarak gösterdiği adaptif (uyum içerisinde) davranışları, bireyler ile etkileşimi (tanıdığı ve ilk defa karşılaştığı), oyuncaklarla ve nesneler ile nasıl oynadığı gibi birden fazla açıdan gözlem yoluyla bilgi edinilir. 0-3 aydan itibaren çocuğun gelişimsel özelliklerine göre durumu ele alınarak değerlendirilir. Bu değerlendirmede çocuğun duyuları yoluyla bilgiyi nasıl aldığı, nasıl kullandığı, varsa bazı duyusal girdilere olan hassasiyetlerinin gelişimi üzerindeki etkileri de değerlendirilir.
DIR Floortime Modeli ile Terapi
Çocuğun fonksiyonel ve duygusal gelişimi belirlendikten sonra çocuğun liderliğini izleyerek oluşturulan yarı yapılandırılmış, hedefe yönelik çalışmalar düzenlenir. Terapi programını çocuğun bireysel farklılıklarına, iletişim ve dil probleminin şiddetine göre farklı uzmanlar yapar. Örneğin, dil ve konuşma terapisti çocuk ile afect içeren etkileşimler yaratarak iletişimi başlatma, başlatılmış iletişimi sürdürme, geliştirme, iletişim sinyallerini kullanma gibi hedefleri çalışırken duyu bütünleme terapisti çocukta beden farkındalığını sağlamak için çalışabilir.
Floortime sadece bir terapi uygulaması değil günlük yaşam olaylarında da uygulanabilecek bir felsefe içerir. Özel gereksinimli çocuklar ile çalışırken terapistlerin görevi aileyi bu konuda geliştirerek hayatın her alanında çocuğa katkılarını arttırmaktır.
DIR Floortime Terapisti
Floortime modeli ile değerlendirme yaparak terapi programı planlayabilmek için bu konuda uluslar arası eğitim veren icdl.org (international computer driving licence), profectum.org yoluyla eğitim alarak bu konuda yetkinlik kazanmış kişiler floortime terapisti olarak çalışır. Bu kişiler öncelikli olarak lisans düzeyinde (psikoloji, dil ve konuşma terapisi, ergoterapi, özel eğitim gibi) temel eğitimlerini tamamlamış ve floortime eğitiminin farklı basamaklarında başarı göstererek sertifika almış olmalıdırlar.